Wereldwijd krijgen bewoners en bedrijven geregeld te maken met wateroverlast, zowel na overvloedige regelval als – mede als gevolg hiervan – overstromende beken en rivieren. Tot nu toe werd wateroverlast vooral bestreden met technische maatregelen zoals de bouw van dijken en dammen. Hieraan zijn veel nadelen verbonden en hun effectiviteit neemt af. Natuurinclusieve maatregelen zijn daarentegen in opmars. Nederland loopt voorop met het scheppen van ruimte voor rivieren om te overstromen, waar dit zonder al te veel problemen mogelijk is.
Sponsgebieden
Een belangrijk uitgangspunt is water vasthouden voordat het in rivieren, kanalen en het riool terecht komt. De daarvoor benodigde techniek, de sponsstad-benadering genoemd, kan worden ingepast in het weefsel van nieuwe buurten, waardoor ook duurzame, aantrekkelijke plaatsen ontstaan. Door een combinatie van kleine en grote parken, groene daken, wadi’s maar ook particuliere tuinen neemt het waterbergend vermogen toe en wordt voorkomen dat de riolering overbelast raakt en straten en huizen overstromen. Op veel plaatsen in de wereld worden stappen gezet; China loopt daarbij voorop (foto rechtsboven). De intensiteit van de regelval lijkt echter steeds groter te worden. In 2023 viel er in enkele dagen 75 cm regen in Beijing. Lokale maatregen schieten dan te kort. Natuurinclusieve maatregelen blijven de aangewezen weg, als zij in het hele stroomgebied van rivieren worden toegepast.
Retentiebekkens
In nieuwbouwwijken worden soms op een verlaagd niveau waterpartijen of plassen aangelegd die veel water kunnen opvangen. Hun trapsgewijs talud maakt hen tot aangename verblijfplaatsen bij normale waterstand. De foto’s links tonen zulke waterpartijen in Freiburg (boven) en in Stockholm (onder). De foto middenboven toont de aanleg van een retentiebekken in Lois Angeles.
Wadi’s
Een meer kleinschalig voorbeeld van waterlopen in een groene bedding zijn wadi’s. Dit zijn stroompjes die een woongebied doorkruisen omgeven door een groene bedding met een groot waterabsorberend vermogen. Zij kunnen in geval van heftige neerslag aanzienlijk meer water opvangen vasthouden en afvoeren dan de aanwezige riolering (foto middenonder). Groenstroken, bijvoorbeeld tussen stoepen, fietspaden en wegen dienen dit doel ook (foto rechtsonder: klimaat adaptieve straataanleg in Arnhem). Voorwaarde is een niet al te zeer aangestampte ondergrond en de keuze van de juiste planten.
Groene daken, daktuinen en bodems
Groene daken zien er goed uit, ze absorberen veel CO2 en kunnen veel water vasthouden. Ze zijn er in alle soorten; bij de aanleg ervan is veel aandacht nodig voor het waterdicht maken van het dak, zeker als waterberging een belangrijke rol speelt.
De vergaande verstening van het stedelijk milieu leidt ertoe dat bodems steeds minder een rol spelen bij het vasthouden van water. Voldoende grote tussenruimten tussen straatstenen, gevuld met steengruis zorgen voor een betere doorlaatbaarheid van straten en stoepen. Hetzelfde geldt voor half open stenen op parkeerplaatsen.
Niet bebouwen en maken van overstromingsgebieden
Tot op de dag van vandaag worden overstromingsgevoelige delen van steden voor uiteenlopende doelen gebruikt, vaak omdat het risico onderschat wordt of de druk op de ruimte erg groot is. London’s Housing and Climate Crises are on a Collision Course is de sprekende titel van een artikel over het snel groeiende risico van overstromingen in Londen.
Hackney Wick is een van de 32 groeikernen, die het chronische tekort aan woningen in Londen moeten helpen verlichten en al herhaaldelijk is overstroomd als gevolg van heftige regenval. De bouw van nieuwe woningen gaat echter door. Maatregelen om de oberstromingsschade op de begane grond e beperken zijn appartementen voorzien van betegelde wanden en vloeren, waterremmende stalen buitendeuren, aluminium binnendeuren, keukenapparatuur op borsthoogte, afsluitbare riolen en stroomvoorziening. Een veel beter alternatief is zulke gebieden niet te bebouwen en te gebruiken voor waterberging. Te denken valt aan een wijk op palen waarvan de begane grond geheel kan overstromen.
HIER tref je verwijzingen aan naar de 25 bouwstenen voor leefomgevingskwaliteit die achtereenvolgens aan de orde komen. De al geposte bouwstenen kun je vanuit deze pagina benaderen.
Project 'De humane ruimte' 