Smart cities zetten het streven naar duurzaamheid en leefbaarheid kracht bij door de inzet van big data en state of the art informatie- en communicatietechnologie. Bij voorkeur niet alleen vóór maar vooral samen met de bevolking. Daarnaast moet de bevolking zelf initiatieven kunnen ontplooien om de kwaliteit van hun leefomgeving te vergroten[1].
Wie zijn de bewoners van smart cities?
De vraag is echter wie zal smart cities bevolken, of zoals Suketu Mehta het stelt: Who is invited to the party[2]? Leven in grote steden wordt voor velen onbereikbaar. Appartementen in New York zijn zelfs voor tweeverdieners vrijwel onbetaalbaar en dat geldt ook voor het huren van een woning. Om gedurende een tijdslot van 8 uur per dag in een bed in een kamer in Chinatown NYC te mogen slapen, betaal je $ 200 per maand.
Het resultaat is dat wonen in grote steden voor het grootste deel van de bevolking onmogelijk wordt. Nu al bedragen de woonkosten van 50% van de huishoudens van NYC minimaal 30% van hun inkomen. Voor 30% van alle huishoudens is het meer dan de helft. Hierdoor zijn het afgelopen decennium 14 miljoen huishoudens uit stedelijke gebieden vertrokken. Alleen al in Chicago is het aantal schoolgaande kinderen in deze periode verminderd met 145.000.
Sterke groei speculatieve investeringen
Vanaf de jaren ’80 is wereldwijd de omvang van speculatieve investeringen in de 500 grootste steden jaarlijks toegenomen[3]. Volgens Saskia Sassen is deze stijging de laatste vijf jaar spectaculair. In 2015 ging het om $1000 miljard, tegen $600 miljard in 2014. Daarbij gaan steeds vaker hele delen van steden onder de hamer, bijvoorbeeld een oud industriegebied of een appartementencomplex. Oogmerk is steeds afbraak en herontwikkeling tot kantoren en dure appartementen. Een recent voorbeeld is de aankoop van Atlantic Yards in NYC voor $5 miljard. Hier zijn thans kleine industrieën en woningen gevestigd. Er moeten uiteindelijk 15 gigantische appartementencomplexen komen.
Een vergelijkbaar verschijnsel zien we in Londen. De verkoop van hele gebieden heeft ook privatisering van de publieke ruimte tot gevolg. Granary Squaire nabij Kings Cross station is een voorbeeld van zo’n private-owned public space[4] met eigen regels en bewakers.
In Afrika is het proces van smartification eveneens op gang gekomen. Ook hier wordt een aantal smart cities vanuit het niets gebouwd. Een middel om ruimte voor nieuwe uitbreiding te creëren is de bulldozer en politie-inzet. Onlangs heeft de hoge raad van Nigeria de sloop van Mpape[5], een wijk met 300.000 inwoners grenzend aan het centrum van hoofdstad Abuja, tegengehouden. Er was geen enkel plan om de verdreven bewoners te herhuisvesten.
Smartification dreigt door de ongebreidelde macht van investeerders en speculanten vooral goed uit te pakken voor het rijkste deel van de stedelijke bevolking. Ook Amsterdam[6] moet hiervoor waakzaam zijn. In de periode 2013 – 2014 is de verkoop van onroerend goed aan beleggers met 248% gestegen. In 2016 is de gemiddelde prijs voor koopwoningen met bijna 23% toegenomen ten opzichten van 2015. Betaalbare huurwoningen zijn er bijna niet.
Smart cities; domme steden?
Smart cities kunnen door de uitsluiting van belangrijke groepen van de bevolking wel eens domme steden worden, overwegend bewoond door een kapitaalkrachtige elite van kosmopolieten die hun condominium in de ene wereldstad gedurende langere tijd van het jaar verruilen voor een appartement in en andere. Zonder jongeren die flaneren op de pleinen, ambachtslieden in hun werkplaatsen, middenstanders in hun kleine winkels en hun klanten, zijn het doodse steden, alle slimme techniek ten spijt.
[2] https://www.theguardian.com/cities/2015/nov/30/beyond-maximum-cities-booming-party-ny-rio-mumbai
[3] https://www.theguardian.com/cities/2015/nov/24/who-owns-our-cities-and-why-this-urban-takeover-should-concern-us-all
Betrokken wetenschap 