Tijdens een recente bijeenkomst in Riyad, kondigde de 32-jarige kroonprins van Saoedi-Arabië, Mohammed bin Salman, de bouw aan van NEOM aan, een smart city. De omvang zal 25.000 km2 worden, dat is 30 keer het oppervlak als New York. De benodigde investering – $ 500 miljard – zal worden gefinancierd door de verkoop van 5% van de aandelen van het nationale oliebedrijf Aramco. Klaus Kleinfeld, voormalig CEO van Siemens AG en Alcoa Inc. zal het project leiden. Overigens is een eerdere poging om een nieuwe wereldstad te bouwen in Saoudi-Arabië op niets uitgelopen[1].
De stad NEOM is bedoeld om de afhankelijkheid van olie te verminderen. De verwachting is bovendien dat meer lokale investeringsmogelijkheden kapitaalvlucht zullen doen afnemen. Tegelijkertijd wijst het plan op mogelijke fundamentele veranderingen in de Saoedi-Arabische samenleving. Daarover aanstonds meer.
Impuls voor de economie
De nieuwe stad zal uitsluitend gebruik maken van hernieuwbare energie, geavanceerde energieopslag toepassen en in de eigen waterbehoefte voorzien. De nadruk zal liggen op biotechnologie, voedseltechnologie, maakindustrie, creatieve industrie en de ontwikkeling van digital content. Er zullen verschillende universiteiten komen, met een focus op kunstmatige intelligentie en ICT. De bijdrage aan het bruto nationaal product van het Koninkrijk zal naar verwachting in 2030 minstens $ 100 miljard bedragen.
Smart city
NEOM zal CO2-neutraal zijn. Autonome auto’s en elektrische bussen verzorgen het personentransport. Ook zal de stad functioneren als een laboratorium voor innovatieve bouwtechnieken en materialen. Internet is gratis, andere vormen van connectiviteit zijn state-of-the-art. Stedelijke functies worden gemengd, zodat een deel van de bewoners lopend zijn bestemming kan bereiken. Zo draagt de stad eveneens bij aan een gezondere levensstijl. Overheidsdiensten zullen volledig geautomatiseerd zijn en gemakkelijk toegankelijk zijn voor alle bewoners.
Leefbare stad
De stad ligt in een rijke natuurlijke omgeving met een kustlijn van 450 km. Midden in de stad zal een enorm park worden aangelegd. In alle aspecten staat de mens centraal, aldus het planningsdocument, dat ik hierna verder parafraseer. Het culturele leven, de gezondheidszorg en de onderwijsinstellingen zullen zich kunnen meten aan de beste van de wereld. De stad kent moderne architectuur, diversiteit, groene ruimte, welvaart, hoge kwaliteit van leven, veiligheid en technologie in dienst van de bewoners. De multiculturele stad heeft een levensstijl vergelijkbaar met die van andere wereldsteden. Hierdoor zal zij de beste wetenschappers en ondernemers van de wereld aantrekken, vooral jongere.
Autonome status
NEOM krijgt de status van een autonome economische zone en kan haar eigen wetten maken, uitgezonderd aangelegenheden met betrekking tot soevereiniteit. Dankzij deze status kan de stad zich in vrijheid ontwikkelen en kan de industrie goederen en diensten produceren en leveren tegen globaal concurrerende prijzen. Dit is hard nodig want op het punt van zaken doen met het buitenland is Saoedi-Arabië een van de minst toegankelijke landen.[2]
Een culturele wending
Bij de presentatie van de plannen zei kroonprins Mohammed bin Salman: This project is not a place for any conventional investor … This is a place for dreamers who want to do something in the world…[3] Hij voegde hieraan toe dat de jonge bewoners van Saoedi-Arabië en een gematigde Islam de sleutels zijn tot de modernisering van het land: We are only going back to how we were: to the tolerant, moderate Islam that is open to the world, to all the religions and traditions of its people.[4]
In het voorafgaande verwijzen enkele cursief gedrukte passages al naar culturele veranderingen die Saoedi-Arabië mogelijk te wachten staan, niet in de laatste plaats de woorden van de kroonprins zelf. De video die een onderdeel is van de presentatie van de plannen[5] is hier nog explicieter in. Ik raad aan daar nu even naar te kijken.
Je ziet een modern land, meisjes die ballet dansen, jonge mannen en vrouwen die samenwerken, lachen en feesten, meestal ongesluierd[6]. De kroonprins zal begrepen hebben dat een dergelijke culturele verandering alleen maar kan als NEOM een autonome status heeft, maar het is duidelijk dat hij wil dat de stad een rolmodel is voor het land als geheel.
De realisering van de infrastructuur van NEOM, het aantrekken van nieuwe industrieën en van bekwame wetenschappers en ondernemers, zal een enorme operatie zijn. Rekening houdend met de beschikbaarheid van financiële middelen en de macht van bin Salman, heeft het project zeker kans van slagen. Het zal echter tijd kosten. Gevraagd naar het aantal bewoners van NEOM, zei bin Salman – terecht – dat de bevolking organisch moet groeien. Maar hetzelfde geldt ook voor de stad als geheel, waardoor een schatting van haar bijdrage aan het Saoedi-Arabisch nationaal product onmogelijk is.
De culturele wending zal nog moeilijker zijn, al is deze een noodzakelijke voorwaarde voor het welslagen van het project. De intentie van bin Salman om het land te liberaliseren, inclusief de islam, wordt gesteund door de jongere generatie, vrouwen in de eerste plaats. Het breken van de weerstand binnen de elite is van een andere orde. Nadat ik voor het eerst over de ontwikkeling van NEOM geschreven had, kwam Mohammed bin Salman opnieuw in het nieuws met zijn campagne tegen corruptie (en tegen zijn tegenstanders). Honderden zijn inmiddels gearresteerd en bevinden zich in een – zij het uiterst luxe – gevangenis.
Bij de realisering van zijn plannen kan bin Salman het voorbeeld nemen aan de almachtige en populaire leider van de communistische partij van China Xi Jinping. Xi staat echter op de schouders van machtige voorgangers zoals Deng Xiaoping en hoeft geen rekening te houden met conservatieve religieuze leiders[7].
Nog belangrijker dan de vraag of NEOM daadwerkelijk zal uitgroeien tot een ‘smart city’ is de vraag of de stad dan ook een katalysator wordt van culturele en sociale verandering in Saoedi-Arabië en wellicht ook elders in de Arabische wereld. Mohammed bin Salman is zich van de enormiteit van zijn missie bewust als hij zegt: This is a double-edged sword. If they (young Saudis) work and go the right way, with all their force, they will create another country, something completely different … and if they go the wrong direction it will be the destruction of this country[8].
[1] https://www.citylab.com/design/2017/11/saudi-arabias-latest-planned-city-costs-500-billion-and-is-insanely-huge/544748/
[2] https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-10-24/saudi-arabia-s-neom-oasis-or-sand-castle
[3] http://www.reuters.com/article/us-saudi-economy/saudi-arabia-seeks-new-economy-with-500-billion-business-zone-with-jordan-egypt-idUSKBN1CS2PL?il=0
[4] Bradley Hope , Margherita Stancati and Nicolas Parasie: Saudi Prince Pushes Greater Tolerance, Unveils Development Project. Wall Street Journal October 24, 2017: https://www.wsj.com/articles/saudi-prince-pushes-greater-tolerance-unveils-development-project-1508870120?mod=Evernote_wsj
[6] In een interview gaf hij overigens aan tegen het gebruik van alcohol te blijven: https://www.bloomberg.com/graphics/2017-neom-saudi-mega-city/
[7] Deze verwijzing naar China is niet toevallig. Een van mijn volgende blogposts zal gaan over een andere mega nieuwe stad, Xiongan. Deze stad op 100 km afstand van Beijing is bedoeld als overloopgebied van de hoofdstad en moet de groei daarvan voor een deel overnemen en daardoor de druk op het verkeer, de luchtkwaliteit en de beschikbare huisvesting in de hoofdstad verminderen. De stad valt in het niet bij NEOM; ze is ‘maar’ drie maal zo groot als New York, en de investering zal liggen om en nabij de $250 miljard.
[8] http://www.reuters.com/article/us-saudi-economy/saudi-arabia-seeks-new-economy-with-500-billion-business-zone-with-jordan-egypt-idUSKBN1CS2PL?il=0
Project 'De humane ruimte' 