| 1. Telemarketeer
2. Bibliotheekmedewerker 3. Verzekeringstussenpersoon 4. Belastingadviseur 5. Winkelbediende 6. Administrateur 7. Operator 8. Chauffeur 9. Magazijnbediende 10. Financieel analist |
1. Speltherapeut
2. Choreograaf 3. Chirurg 4. Leraar 5. Diëtist 6. Therapeut 7. ICT specialist 8. Verkoopmanager 9. Priester 10. Tandarts |
Houd je je baan de komende tien à twintig jaar? Als deze in de linker kolom staat, moet je vrezen van niet. In de rechterkolom zit je beter[1].
Het ontstaan van nieuwe en het verdwijnen van oude banen is van alle tijden, maar de industriële revolutie heeft dat proces aanzienlijk versneld. Weinig jongeren kennen nog de ‘stoker’ op de trein en ook de aanwezigheid van een machinist is niet meer vanzelfsprekend. Tot nu toe zijn banen die verdwenen ruimschoots gecompenseerd door nieuwe. Dit gaat – als we niets doen – veranderen!
De mechanisatie in de 19de eeuw leidde tot het verdwijnen van vrijwel alle ambachten, maar grootschalige productie leidde ook tot het ontstaan van een grote groep arbeiders en kantoorklerken. De omvang van die groep daalde weer als gevolg van de automatisering in de 20ste eeuw. In plaats daarvan nam de werkgelegenheid in de dienstensector aanzienlijk toe, vooral door stijging van onze welvaart.
We staan aan de vooravond van een nieuwe substitutiegolf van menselijke arbeid. Op zich verandert weinig aan het gegeven dat vooral routinematige taken in aanmerking komen voor substitutie door robots en computers. Echter, nieuwe technologieën zoals ‘internet of things’, kunstmatige intelligentie, ‘big data’ en lerende machines, resulteren in een wezenlijke verschuiving van de grens tussen routinematig en niet-routinematige arbeid.
Vertaalcomputers worden gevoed met ‘big data’ en de verwachting is dat zij over enkele jaren feilloze producten afleveren. Vliegtuigen vliegen nu al vrijwel de hele route op de automatische piloot en voertuigen zonder bestuurder rijden ook al. De prijs van deze nieuwe technologieën daalt bovendien elk jaar met 10%.
Het gevolg van deze ontwikkeling is, dat ongeveer de helft van de huidige banen kan verdwijnen. Banen waarin menselijke waarneming, intuïtie, creatieve en sociale intelligentie en improvisatievermogen een belangrijke rol spelen – de rechterkolom – blijven voorlopig bestaan. Hun productiviteit neemt echter toe als gevolg van de toepassing van moderne ICT-hulpmiddelen en daarmee staat de werkgelegenheid daar eveneens onder druk.
Wat mij bij deze toekomstverwachtingen tegenstaat, is dat ze als onvermijdelijk worden gepresenteerd. Het volgende voorbeeld laat zien dat het anders kan: In 1589 toog ene William Lee met een door hem uitgevonden weefgetouw naar Koningin Elisabeth in afwachting van eer, roem en geld. De koningin riep echter uit “Consider thou, what the invention could do to my poor subjects!” William Lee moest onmiddellijk het land verlaten.
Dat koningin Elisabeth had bedacht dat zij de machtige gilden maar beter te vriend kon houden, doet weinig ter zake. Waar het om gaat is dat de hedendaagse samenleving blijkbaar géén governance mechanismen kent, die in staat zijn de waarde van verdere inzet van ICT af te wegen tegen de negatieve maatschappelijke effecten ervan, zoals massale werkloosheid en ongelijkheid. Als een politiek antwoord uitblijft en bedrijven deze kwestie evenmin oppakken, zal de eerste steen door een auto van Google niet de laatste zijn.
Echter, niemand wordt beter van herhaling van de vernietiging van machines door arbeiders in de 19de eeuw. Wat nodig is een sociaal primaat van technologische innovatie, dat zo nodig ook kan leiden tot een fundamentele herverdeling van werk.
[1] De gegevens in deze post zijn gebaseerd op een onderzoek van Carl Benedikt Frey en Michael A. Osborne (University Oxford, UK), “The future of employment: how susceptible are jobs to computerization” (September 2013). De auteurs berekenen op basis van een algoritme voor 702 beroepen de kans dat deze de komende 20 jaar gaan verdwijnen. Zij relateren de uitkomst van deze berekening aan het aantal beoefenaars van die beroepen in 2010. Als deze beroepen inderdaad verdwijnen is daar 47% van de bestaande werkgelegenheid mee gemoeid. Het onderzoeksverslag kan hier worden gedownload: http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/academic/The_Future_of_Employment.pdf
Betrokken wetenschap 
Het artikel is gebouwd op de uitkomst dat minder banen zullen leiden tot meer werkeloosheid. Zou er een andere uitkomst mogelijk zijn als de verandering langzaam en geleidelijk plaatsvindt?
Als we 100+ jaren terugkijken, kunnen we dan niet juist vaststellen dat we veel hebben gewonnen? Minder geestdodende fabrieksarbeid, hoger welzijn / welvaart, meer vrije tijd, betere inkomensverdeling, gedistibueerd besluitrecht, betere verdeling van eigenaarschap (denk aan de gewone man met aandelenbezit), noem maar op!
Zou minder banen op termijn misschien kunnen leiden tot nog bevredigender werk, meer vrije tijd voor de wezenlijke dingen, nog betere inkomensverdeling, etcetera?
Mogelijk kan gedachtengoed van Dynamic Governance (www.sociocratie.nl) een goede bijdrage leveren.
Ik hoop dat je gelijk krijgt. Niets is zo lastig dan in de toekomst kijken. Het beeld dat je schetst van de afgelopen jaren klopt, tot ongeveer 30 jaar geleden. Er is toen een andere (neo-liberale) wind gaan waaien die talloze ontwikkelingen – met name op het gebied van gelijkheid – heeft omgekeerd. IK heb daar een maand geleden over geschreven: http://wp.me/p32hqY-6j
Het verontrustende van het artikel van Frey e.a. waaruit ik mijn gegevens haal, is dat niet-geestdodende banen in aantal nauwelijks zullen toenemen, omdat de beoefenaars daarvan veel efficiënter kunnen gaan werken ook als gevolg van de inzet van computers. Bovendien, de banen die verdwijnen, zijn juist niet geestdodend: zo ongeveer alle balie-banen, operators en winkelfuncties. Vooral voor lager-geschoolden zijn dit zo ongeveer de enige mogelijkheden om te werken.
De essentie van mijn artikel is dat we als samenleving weinig mogelijkheden hebben om deze ontwikkeling te beïnvloeden, of zij nu zo erg is als de onderzoekers schetsen of minder.
Tenslotte, moet je alle ontwikkelingen ook zien in het kader van de globale verhoudingen. De westerse landen raken spoedig hun economisch leiderschap kwijt en het gevolg zal zijn dat de groei als geheel in dit deel van de wereld blijvend stagneert; we hebben weinig unieks meer te bieden. Dit is ook nieuw ten opzichte van de achter ons liggende jaren.
Ik ga zeker eens kijken op de website waarnaar je verwijst.
Haha grappig om te zien welke banen er waarschijnlijk zullen verdwijnen. Al denk ik dat de telemarketeer wel blijft bestaan maar dan voornamelijk inbound.